Dora Ratjen en de onzin van de Spelen van 36

Er is decennialang aangenomen dat Dora Ratjen een valsspeler was. Een man die door de nazi's als 'geheim wapen' is ingezet om als hoogspringster het goud te halen op de Spelen van 36 (zie bijvoorbeeld het volledig achterhaalde hoofdstuk over seksetesten van Dick Swaab in Wij zijn ons brein). In 2009 kwam vast te staan dat de werkelijkheid veel ingewikkelder was.

Dora nam als 17-jarige op de Olympische Spelen van 1936 als vrouw deel aan het hoogspringen, en vestigde twee jaar later het wereldrecord bij de vrouwen (hij versloeg Fanny Koen). Dora is datzelfde jaar in Magdenburg uit de trein gehaald nadat de conducteur de politie had gewaarschuwd dat er een man in vrouwenkleren in de trein zat. Het klopte want Dora leefde haar hele leven al in meisjes- en later vrouwenkleren. Dora leefde als vrouw. Zo was ze grootgebracht.

Dora had bij geboorte namelijk onduidelijke geslachtskenmerken. De vroedvrouw adviseerde de ouders om haar als meisje op te voeden. Dat advies was overigens standaard in die dagen in twijfelgevallen. Dora is als meisje opgegroeid, hoewel er altijd wel enige twijfel was. Maar die was thuis onbespreekbaar. Dora ging sporten en deed als hoogspringer mee bij de vrouwen, zoals hij overal bij de meisjes en vrouwen meedeed. Dora moest daarbij wel verstoppertje spelen: nooit mee onder de douche. Het besef dat er iets niet in orde was, was in elk geval aanwezig. Maar valse intenties had hij niet.


De politiearts in Magdeburg stelde in 1938 vast dat Dora zonder twijfel een man was: een penis en twee volgroeide testikels. Hoewel er wel een breeduitlopend toompje onder de penis zat, die mogelijk is aangezien voor een vagina. Dora was opgelucht toen de politie (en later de sicherheitspolizei en de atletiekbond) vaststelden dat ze een man was. Domweg niemand had het haar ooit verteld, zo meldt Dora in het politierapport dat is opgemaakt op 21 september 1938. De puzzelstukjes waren in elkaar gevallen.

De omslag van vrouw naar man, duurde nog wel even omdat de ouders als de dood waren voor de blamage in de directe omgeving. Bovendien zo vertelde zijn vader aan de politie kon Dora geen mannenkleren dragen, omdat hij niet kon plassen als een man. De urineleider was niet in de penis aangelegd (dat komt wel voor bij mannen).

Dora's vader liet na enkele maanden van aarzeling Dora's naam veranderen in Heinrich en ook de geboorte-akte werd bijgesteld. Discreet en in stilte haalde de Duitse Atletiekbond zijn records uit de boeken. En Heinrich gaf zijn medailles terug. De pers vroeg niet door. Maar er ontstonden in de loop der jaren vooral in de VS wilde verhalen over Dora. Deze 'wildwestverhalen' waren ook de basis voor Dora's verhaal in de film Berlin '36. Het verhaal ging dat de nazi's Dora als geheim wapen hadden ingezet op de Spelen van 36. De Joodse hoogspringster Gretel Bergmann, gedoodverfd winnares werd twee weken voor de Spelen vervangen door Dora Ratjen. De film was zoals de trailer zegt het ware verhaal. Zowel de film als het boek bleken na gedegen onderzoek grotendeels onzin.

Heinrichs ommekeer naar man vond plaats toen hij voor de Arbeitseinsatz werd aangesteld in Hannover. Na de oorlog werkte hij in de kroeg van zijn ouders in een dorp bij Bremen. Hij weigerde ooit nog te praten over zijn verwarrende jeugd.


Bron: Stefan Berg, Die wahre Dora