maandag 17 november 2014

Pieterbaas of Pieterknecht?

Taalkundigen hebben ons al ingewreven dat Zwarte Piet in de taal niet meer is dan een knecht. Zo spreekt de dichter Potgieter in 1850 over 'Pieter me knecht'. Zwarte Piet als hulp/knecht van Sinterklaas. Maar in de oude traditie wordt Zwarte Piet ook wel aangeduid als Pieterbaas. En niet alleen omdat het rijmt op Sinterklaas.

Nu is het opmerkelijk dat Van Dale noch het Woordenboek der Nederlandse Taal het woord 'Pieterbaas' kennen als naam voor Zwarte Piet (terwijl dat aantoonbaar wel zo is). Maar het woord 'baas' kennen beide woordenboeken wel. Als hoofd van een werknemer ('alleen honden hebben bazen,' zegt de manager dan en hij ontslaat ze per dozijn), als hoofd van de huishouding en volgens Van Dale als koosnaam. Zo werd Tsaar Peter ook wel liefkozend Pieterbaas genoemd, toen hij in Nederland verbleef. Iemand zo schrijft het WNT die boven anderen uitmunt.

Dit weekend kwam ik in NRC  zowel de baas als de knecht tegen. Paulien Cornelisse schrijft - om het knechtenprobleem op te lossen - om voortaan elke ondergeschikte 'knecht' te noemen: tandartsknecht, doktersknecht. Dan verdwijnt de minachtende connotatie vanzelf uit de taal, is de gedachte. Maar de oplossing is eigenlijk veel eenvoudiger: we noemen Zwarte Piet gewoon voortaan weer Pieterbaas!