Wat is een vrouw? Wie is een man?

Valentina Sampaio besefte op zijn achtste al dat hij meisje wilde worden. Op zijn tiende was hij een zij. Je kunt zeggen dat de beslissing al snel is genomen, zo jong nog. Aan de andere kant is zij geen puber geweest. De nadelige fysieke verandering van jongen naar man heeft zij niet meegemaakt. Geen testosteron, geen hydrotestosteron. Wel kunstmatig oestrogeen natuurlijk om uiterlijk een meisje te worden. Nu is ze een topmodel. 

Wanneer ben je een vrouw? Zo dus. Hoewel genetici zullen zeggen XY is man, de bioloog zou kunnen zeggen dat er geen geslachtsklieren zijn, de moderne psycholoog zal zeggen dat ze vrouw is omdat ze zich vrouw voelt en als vrouw leeft, de gemeente zal zeggen dat ze als vrouw geregistreerd staat. Zelf zal ze zich vrouw voelen.

Als een geneticus en beetje speeksel van haar moet onderzoeken zonder dat hij de persoon heeft gezien, zal hij zeggen! Dit is een man.  Ze heeft een Y-chromosoom in haar cellen. Dat chromosoom speelt vooral een rol in het man worden (het codeert voor testikels) maar er is een beperkt aantal genen op het Y waarvan we niet precies weten wat die doen. 

Als de bioloog zegt ze is een vrouw, dan heb je dus geen eierstokken, geboortekanaal of baarmoeder nodig om vrouw te zijn. Logisch want bij het verwijderen van een of meer van deze - bijvoorbeeld door ziekte - wordt een vrouw geen man. De endocrinoloog kijkt naar de hormoonhuishouding. Die zal bij haar levenslang vrouwelijke hormonen toedienen. 

De ‘man’ in de straat zou zeggen: ‘als je een piemel hebt ben je man en vrouw  als je een vagina hebt’. Aardig bedacht maar beide zijn alleen maar instrumenten om voortplanting technisch mogelijk te maken. Een penis is een buis, meer niet. Etc.

De vraag die ik stelde is niet zo makkelijk te beantwoorden. Wat is een vrouw, wat een man? We hebben sowieso allemaal kenmerken van het andere geslacht. De man heeft ook tepels, de vrouw heeft grote schaamlippen die bedoeld zijn om testikels te laten indalen en een scrotum te vormen. In de eerste zes weken van je bestaan - als embryo - kun je nog beide kanten op. Maar de meeste mensen zijn wel in te delen in man en vrouw. De biologie hoef ik niet verder uit te leggen. 

Maar er zijn ook mensen die biologisch geen man en geen vrouw zijn. Intersekse is een goede term, de syndromen heten disorders of sex development. Er zijn meer dan 100 variaties. In de sport komen ze vaak ongewild in de openbaarheid. Het gaat dan om vrouwen met inwendige testikels. Het grootste deel zijn vrouwen die niet reageren op testosteron. De vrouwen die er wel op reageren, noemen we hyperandrogeen. Ze maken voor een vrouw veel testosteron aan en hun lichaam reageert daar ook op. De bekende voorbeelden zijn Foekje Dillema en Caster Semenya. De atletiekfederatie beschouwt ze als biologische mannen. Ze leven echter als vrouw. Bij hun geboorte zijn ze aangezien als meisje. De oorzaak is een foute celdeling vlak na de bevruchting. De geslachtschromosomen X en Y zijn niet juist verdeeld over de dochtercellen.

Soms is het bij de geboorte niet duidelijk of er een meisje of een jongen is geboren. In het verleden werden ze altijd als meisje opgevoed. Een voorbeeld is Hypospadie waarbij een jongen plast als een meisje. In westerse landen staat nu een team van specialisten klaar om het in goede banen te leiden en de keuze meestal nog uit te stellen tot het kind zelf weet hoe het verder wil leven, als jongen of als meisje of wie weet geen keuze maakt. 

Ten slotte zijn er nog - het is zeldzaam - mensen die zowel man als vrouw zijn. Ze hebben een testikel en een eierstok. Ze zijn overigens onvruchtbaar. Ze kunnen zichzelf niet bevruchten.

Er is dus geen pasklaar antwoord op mijn vraag. Het kan heel ingewikkeld zijn. En iedereen kijkt er anders tegenaan. Je kunt zeggen ‘laat de persoon zelf beslissen wat hij of zij wil zijn,’ maar zo eenvoudig is het niet omdat de buitenwereld je ook weer op een bepaalde manier classificeert of behandeld. Ik was een keer op een feestje, er was een transgender.. aanwezig. Een man die vrouw was geworden. Er was een meisjd van een jaar of tie die ineens zei “mamma dat is toch een man.”: