Zwarte Piet en de zwarte knecht

In de 18e en 19e eeuw omringden rijke Europeanen zich graag met zwarte bedienden. Bediende was eigenlijk de enige functie die zwarte mensen toen konden uitoefenen. In de VS was de zwarte bediende een voortzetting van de slavernij, maar in Europa niet. Onze slaven waren immers blank (kinderen). Een zwarte bediende was chique mode. Overgenomen uit de populaire Arabische cultuur. De bediende droeg dan ook vaak een Arabisch kostuum, zoals de eerste Zwarte Piet in onze literatuur (Sint Nicolaas en zijn knecht van Jan Schenkman).

De knecht van Schenkman draagt een Turkse broek. De zwarte bediende is in die tijd een vorm van oriëntalisme: navolging van de Arabische cultuur. De modieuze Arabische edelmannen in Mozarts opera's hebben bijvoorbeeld ook zwarte knechten: Monostatos en Osmin. En in die zin is het dus ook logisch dat Sinterklaas in 1845 een zwarte bediende kreeg in Turks kostuum. Hij verdiende als statig man immers een zwarte bediende, naar de mode van de tijd. Of de bedienden nu uit de oost of uit Afrika kwamen, ze droegen altijd Arabische kleding.

Zwarte mensen die we voor de 18e eeuw in de kunst zien, waren vrijwel altijd zwarte koningen. Die hadden dus geen ondergeschikte rol. De zwarte kinderen die we sporadisch zien in de kunst moesten er vooral voor zorgen dat de vrouw des huizes er extra blank bij afstak.

Aan het eind van de 19e eeuw kreeg de zwarte knecht een livrij aan. Hij werd ontdaan van de Arabische (Moorse) invloed. De ouders van prins Bernhard hadden zo'n zwarte bediende in livrei, een jongetje uit Afrika.

De knecht werd later weer opgevolgd door de houten knecht, een houten bediende in huis. Ik ken mensen die zo'n ding nog in de kamer hebben staan. Je kunt je glas op de negerbijzettafel plaatsen.

Holland Mania
Ook Nederland is (net als Arabië bij ons) wel eens in de mode geweest in het buitenland. Aan het eind van de 19e eeuw begon de zogenoemde Holland Mania in de VS. Amerikanen grepen graag terug op de Europese wortels en Engeland was uit de mode. Ik heb een serie Amerikaanse kinderboeken uit die tijd met allemaal schaatsende Nederlandse kinderen en klompen en pannenkoeken.

In de boekhandel

Zij houdt het boek van Piketty omhoog en vraagt: Zullen we dan deze aan Willem geven?
Hij: Ik weet eigenlijk niet of hij uberhaupt wel leest
Zij: Nee, ik denk het eigenlijk ook niet.

Kippenebola

Nu opnieuw een uitbraak van de kippengriep. Op een boerderij zonder buitenkippen. Hoe kan dat? Mogelijk houden de boeren zich niet aan de hygiënevoorschriften bij het betreden van de stal. Gaan we die bedrijven dan echt schadeloos stellen uit de belastingpot. Lijkt me niet.

It doesn't

Als de dood voor de Sint

Maar wel stiekem gluren

Mannen omhelzen

Ik zag het einde van ?expeditie robinson?    Zo'n spelprogramma voor jaren 80-kinderen. Het viel me op dat bij het afscheid nemen, de mannen elkaar tijdens de omhelzing op de rug slaan. Als mannen een vrouw omhelzen wrijven zachtjes ze de rug van de vrouw.

Mannen die elkaar omhelzen, dat is natuurlijk te soft voor woorden, dus slaan ze elkaar nog eens stevig op rug en schouders. Dan wordt zo'n omhelzing toch weer stoer. Mannen zijn sukkels.

Snuitje is dood

'Ze kunnen zo goed dansen'

Kippengriep

Briefjes even erg als bordjes

Op de statiegeldautomaat van Albert Heijn hangt dit briefje. Wat staat er op? Je moet even wachten voordat je de bon kunt scannen, maar dan anders.

Op zich begint het best aardig, omdat het briefje de lezer rechtstreeks aanspreekt. Had dat nou even doorgezet in: 'voordat u de bon kunt scannen.' Maar er is meer mis. Waarom zo'n lange zin? Begin gewoon met 'Maakt u gebruik van de zelfscan?' dan zin twee.
Het ergste is dat 'dient u ..' Het klinkt als een gebod waarop een straf staat. Het is geen straf, het is - zo zien we later - een 'ongemak'. De schrijver heeft vast getwijfeld tussen 'moet u' en 'dient u' en voor het laatste gekozen. Maar ze zijn beide ongemakkelijk. Beter? U kunt uw bon pas na een minuut scannen.
Nu lijkt het alsof de advocaat van het bedrijf het zo heeft geschreven om claims te voorkomen.

De taal der liefde

Albert Heijn doet de Jumbo in de bonus

Je hebt van die mannen

Van die mannen die overal de eer claimen. Overal met hun kop en lijf bij gaan staan, als schaamteloze zelfpromotie. Zoals Marc Bary de producer van The New World, waarvoor Bianca Krijgsman een Emmy kreeg. Hij gaat gewoon het podium op. Hier ben ik, wethouder Hekking. Look at me, me, me. Dat ben ik, ik, ik. Brrrrr.

Jozef

De Australische moeder die haar baby in een afvoerput gooide heeft haar zoon een naam gegeven. Om privacyredenen wordt niet bekend gemaakt welke naam. Wel heeft de overheid gezegd dat het een bijbelse naam is. 😄

Because I'm happy

De kinderhel

And now for something completely funny

Cleancut

Dit scheerapparaat lag bij een verkoop voor een hardloopvereniging. Mooie vormgeving dacht ik en ik bood een euro. Niet slecht want dit ding kost 40 euro in de aanbieding. De dame die het verkocht wist niet voor welk lichaamsdeel het was. Ik dacht 'een reisscheerapparaat, want op batterijen."

Maar nu zie ik dat het er toch opstaat: cleancut! Nee dat ontdekte ik ook pas later. -)

De hele oplage opgekocht

Eindelijk

En dan heb je het boek eindelijk in je hand. Een jaar nadat je ermee bent begonnen. Yes!

Als je je eerste boek in handen krijgt, is het een beetje een deceptie. Lang aan gewerkt en dan is het alleen maar een boek. En je kent het al. Je hebt het al drieëndertig keer gelezen. Maar enkele boeken verder is het fijn om je boek ook echt in je hand te houden.

Google Cardboard

Maakt virtual reality van je mobieltje!

Bekend van De Wereld Draait Door

Het virus grijpt razendsnel om zich heen. Boeken krijgen een sticker met de tekst Bekend van DWDD. Musea worden opnieuw ingericht door mensen die bekend zijn van DWDD. Zelfs de toonaangevende krant NRC is gezwicht voor de 'sticker':

Gisteren in de kop: Bart Van Loo bekend van De Wereld Draait Door. Maar wie is dan Charles Aznavour?

Vogelgriep

De NVWA legt bij de NOS uit hoe je een kip met vogelgriep ontdekt. "De kip heeft dan griepachtige verschijnselen." Kijk dat helpt. Dus geen pokken of mazelen maar griepachtig.

"Het kan ook zijn," vervolgt de organisatie, "dat de kip al dood is." Oeps dat is al een stuk lastiger. Want hoe stel je dat vast? Ik denk zo: als de kip op je bord ligt is-ie zeker dood.

We gaan op zijn Chinees doen

Uit!

MZojuist verschenen De Koploper: de beste hardloopverhalen uit de wereldliteratuur. Eindelijk een boek met alleen fictie. Een mooi boek om cadeau te doen. Een heerlijk boek om zelf te lezen. Dus ren naar de boekhandel. 

Met onder meer: Evelyn Waigh, Louis Couperus, Kent Nelson, Toni Cade Bambara en Alan Sillitoe.

Pepernoten

Op naar Zierikzee!

Bill Cosby ..... en toch

En toch vind ik zijn conversatie tussen God en Noah nog steeds de beste cabaretact aller tijden.

De eerste blackface in Nederland: Moortje en de Moor

Dat is Ritsart. Hij is de oudste blackface van Nederland. Een blackface is een blanke die in het theater of voor het toneel wordt zwart geschminkt. De anti-pieten noemen Zwarte Piet nu ook wel een blackface, omdat blackfaces in de VS zwaar onder vuur kwamen te liggen. Ze willen met dit woord onderstrepen dat Zwarte Piet racisme is.

In de klucht Het Moortje van Bredero uit 1615 laat Ritsart zich geschminkt als negerin cadeau doen aan een bordeelhoudster. Ritsart is namelijk smoor op haar dienstmeisje Katrijntje en eenmaal in het huis verkracht hij haar. Wat een klucht! Gelukkig weet het publiek dat hij blank is.

Ook de boosaardige Monostatos uit de opera De Toverfluit van Mozart heeft plannen om Tamina te verkrachten als hij eenmaal alleen is met haar in het huis van zijn baas. Gelukkig komt het niet zo ver. Monostatos is een Moor. Regelmatig ook nog gepeeld door een dikke, zwarte man. Monostatos vindt zichzelf afgrijselijk zwart, 'wit is mooi', verzucht hij als hij de slapende Tamina ziet.

Knap lastig voor politiek correcte regisseurs, omdat juist de zwarte Moor een verkrachter is. Zij worstelen met wat zij de racistische kant van de opera noemen. Daarom is Monostatos niet altijd zwart als de opera wordt opgevoerd. Niet zwart, maar politiek correct blank (niemand wil zover gaan om de opera maar helemaal in het archief te stoppen.

Een witte Monostatos levert veel discussie op. Tegenstanders zeggen niet alleen dat je de tekst van de opera behoorlijk moet aanpassen, maar dat politiek correcte regisseurs ook nog eens de geschiedenis willen herschrijven.

De enige speler in de opera die vrij gelaten is over de zwarte Monostatos is de vogelvanger. Hij schrikt zich eerst dood als hij de Moor ziet, maar verzucht even later dat je ook zwarte vogels hebt dus waarom geen zwarte mensen?

Garf

De kwaadste kat van Turkije (Hulya Ozko)  

-n

Als je een leuk cadeautje wilt geve, teken je het hele blad vol lippe. En als je zelf lippe mag tekene, mag je zelf bepale welke kleur je ze wil geve.

Jill aan het woord. Iedere dinsdag en donderdag is Jill op tv op ZAPP. Heb jij zin om zelf iets te tekene, knutsele of bakke? Kijk dan naar Jill. Archhhh.

Nobody!

Wij zijn onze handen

Oordeel

Elke keer als ik aan een bibliotheek denk, zie ik in gedachten dit voor me:

Nu zeg je natuurlijk dat dat een vooroordeel is. Maar gisteren zag ik dit toch echt langskomen op het interweb. Een vrouw links die het vloerkleed heeft versteld tot een behaaglijk jasje een de dame rechts die iets aanheeft dat het midden houdt tussen een plusfour en een broekrok en zulke grote voeten heeft dat ze alleen sandalen kan kopen. Dromen komen heus wel uit.

Pieterbaas of Pieterknecht?

Taalkundigen hebben ons al ingewreven dat Zwarte Piet in de taal niet meer is dan een knecht. Zo spreekt de dichter Potgieter in 1850 over 'Pieter me knecht'. Zwarte Piet als hulp/knecht van Sinterklaas. Maar in de oude traditie wordt Zwarte Piet ook wel aangeduid als Pieterbaas. En niet alleen omdat het rijmt op Sinterklaas.

Nu is het opmerkelijk dat Van Dale noch het Woordenboek der Nederlandse Taal het woord 'Pieterbaas' kennen als naam voor Zwarte Piet (terwijl dat aantoonbaar wel zo is). Maar het woord 'baas' kennen beide woordenboeken wel. Als hoofd van een werknemer ('alleen honden hebben bazen,' zegt de manager dan en hij ontslaat ze per dozijn), als hoofd van de huishouding en volgens Van Dale als koosnaam. Zo werd Tsaar Peter ook wel liefkozend Pieterbaas genoemd, toen hij in Nederland verbleef. Iemand zo schrijft het WNT die boven anderen uitmunt.

Dit weekend kwam ik in NRC  zowel de baas als de knecht tegen. Paulien Cornelisse schrijft - om het knechtenprobleem op te lossen - om voortaan elke ondergeschikte 'knecht' te noemen: tandartsknecht, doktersknecht. Dan verdwijnt de minachtende connotatie vanzelf uit de taal, is de gedachte. Maar de oplossing is eigenlijk veel eenvoudiger: we noemen Zwarte Piet gewoon voortaan weer Pieterbaas!

Marcus Oakley: idioms of the world

Hippie Harlot

Joden en Palestijnen eensgezind tegen Zwarte Piet

Zwarte Piet verbroedert de volkeren

De man met de palestijnensjaal heet Abdulkasim. Hij wil Maxima neuken en is daarom naar Den Haag gebracht.

Nu hij 't weer zo lelijk vindt

Gisteren zat de Sint op zijn paard in de regen. Ik besefte toen pas dat ik dat liedje altijd verkeerd begrepen had. Ik dacht dat hij Nederland altijd zo lelijk vond. In plaats van dat hij het weer - de regen - zo lelijk vindt.

Zou de goede Sint wel komen
nu hij 't weer zo lelijk vindt

Elke keer opnieuw uit dat prachtige Spanje vond hij Nederland zo lelijk. Dat dacht ik. Stom, stom stom. Hij hield niet van de regen.

What the fox!

Hij zat al op me te wachten, de kleine vos. Maar meestal kijken ze even en gaan er dan vandoor, zeker als je een hond bij je hebt. Maar deze was nieuwsgierig. Ook naar de hond. Eerst ging de vos er even vandoor, maar zijn nieuwsgierigheid won het van zijn angst en hij kwam terug. Ik kon er heel dichtbij komen. Gelukkig had ik een fototelefoon bij me.

1938 intocht van de Piet

What's in a name?

Ik heb haar enkele keren aan de telefoon gehad toen ze bij Prometheus werkte. Maar nooit gezien. Ze heet Josje en ik stelde me - vooroordeel - haar altijd voor als een klein, bescheiden meisje. Zojuist zag ik voor het eerst een foto van haar en wat blijkt het is een robuuste vrouw. Dat krijg je er nou van met al die verkleinnaampjes voor vrouwen: Bregje, Geertje, Josje ... Het zijn geen kinderen, maar vrouwen als ze ouder worden. Kleine meisjes worden ook groot en dan passen ze niet meer in Josje.

Wij zijn te klein om elkaar over het hoofd te zien  ....

Ello

Ik heb een uitnodiging gekregen voor Ello. Ello is een nieuw platform dat er fraai en simpel uitziet en geen storende reclame heeft. Ik ga er natuurlijk gebruik van maken. Nu nog even nadenken hoe ......

Parijs in de oorlog

Sunny Bergman en het cultuurrelativisme

Cultuurrelativisme gaat uit van de opvatting dat je culturen niet eenvoudigweg met elkaar kunt vergelijken. Normen en waarden zijn daarin niet universeel, maar kun je alleen begrijpen vanuit de cultuur waarin ze zijn ontstaan.

Voorbeeld: stel je neemt twee carnavalsvierders in travestie mee naar Japan en je kijkt hoe de Japanners reageren. De Japanners zullen er niet veel van begrijpen en zelfs kwaad worden. Je hebt een camera mee - het is televisie - dus je kunt het effect ook nog eens flink sturen in jouw richting. We zien dan Japanse vrouwen die beledigd zijn. Vervolgens zend je je documentaire uit op de feministische omroep.

Interessant? Nee natuurlijk. Want je toont er vrij weinig mee aan, tenzij je het cultuurrelativisme wilt blootleggen. Sunny Bergman neemt twee Zwarte Pieten mee naar Londen. Wat blijkt? Gaap ... in Londen begrijpt niemand er wat van en de mensen worden kwaad. Etc.

Zwart als roet is bij voorbaat overbodig.

Olifant - Foliant

Kinderen roepen

Ik roep mijn zoon die op zijn kamer zit. Geen gehoor. Hij heeft een hoofdtelefoon op. In zulke gevallen draaide mijn moeder vroeger gewoon de stop eruit. Alle pick-ups vielen stil. Er werd gevloekt uit alle kamers. Het eten was klaar. Een vriendin - die vier kinderen heeft - gebruikt de moderne versie: ze zet het modem uit.