Roomse poppenkast

De kerststal is echt roomse poppenkast. Het fenomeen is bedacht door Franciscus van Assisi die wilde laten zien hoe erbarmelijk Jezus ter wereld kwam. Eerst was er een os en zijn kribbe in de stal. Dan komen op een ezel Maria en Jozef aan. Er is geen enkel bed meer beschikbaar in het dorp. Maria is hoogzwanger van haar eerste kind dat in die stal wordt geboren. Twee weken later komen er nog drie wijzen uit het oosten op kraamvisite. Ze nemen onder meer mirre mee een kostbare hars die voor veel doeleinden werd gebruikt. In dit geval om de koning te zalven. 

Is het zo gebeurd? Zeker niet. Jezus is ongetwijfeld gewoon in Nazareth geboren. Veel aandacht zal zijn geboorte niet getrokken hebben. Volgens Lucas moest Jozef naar zijn geboortedorp Bethlehem vanwege een volkstellingen door de Romeinen. Dat lijkt me onwaarschijnlijk, omdat het veel efficiënter is om mensen te tellen in hun eigen woonplaats. Die volkstellingen vonden weldegelijk plaats maar enkele jaren voor de geboorte van Jezus. Jezus geboorte in Bethlehem plaatst hem in de lijn van de grote koning David. Lucas heeft zich afgevraagd hoe krijg in dat kind uit Nazareth in Bethlehem? 

Herodes, de Joodse koning die hoort over een nieuwe Joodse koning (Jezus) laat dan alle kinderen in Bethlehem vermoorden. Is het waar? Nee. Herodes was bij de Joden niet erg populair omdat hij een Romeinse adelaar had laten aanbrengen boven de tempelingang. Herodes was vooral bang voor zijn eigen kinderen en vrouw die hij liet ombrengen. Zijn vrouw en kinderen zouden loyaler zijn aan een ander vorstenhuis dat van de hasmoneeën. Herodes vermoorde dus zijn eigen zonen. Daarom is het niet verwonderlijk dat Mattheus deze geschiedenis inweeft in het geboorteverhaal van Jezus. Die vermoorde kinderen, de zonen van Herodes waren in werkelijkheid niet echt jong meer. Oud genoeg om hun vader naar het leven te staan.

Lucas en Mattheus hebben feit en fictie prachtig dooreen geweven in het geboorteverhaal van Jezus. Het spreekt in al zijn eenvoud enorm tot de verbeelding. In werkelijkheid wisten Lucas en Mattheus natuurlijk niets over de geboorte van hun Messias. Anders hadden zowel Marcus, Mattheus en Lucas het verhaal op deze manier verteld. Zij schreven alle drie een vergelijkbaar evangelie vanuit dezelfde bron. Die bron wordt Q genoemd en is niet overgeleverd. Het evangelie van Johannes is echt anders opgezet. In bron Q heeft niets dus gestaan over de geboorte van Jezus. 

Waarom schrijven Lucas en Mattheus dan zulke verhalen? Ik neem aan om aan te geven dat Jezus' geboorte al zijn grote toekomst moet voorspellen. Het moet van aanvang aan duidelijk zijn dat er iets groots gaat gebeuren. Dat is een literaire truc die wel vaker wordt toegepast. Het is een 'topos' een literair cliché. Bij de geboorte van de Indiase god Krishna vindt ook al zo'n kindermoord plaats waaraan hij ter nauwernood ontsnapt. Topos.